De ziekte van Alzheimer gaat gepaard met een ophoping van schadelijke eiwitten in de hersenen. Een groep hersenwetenschappers heeft in een grootschalige studie ontdekt dat deze giftige plaques al twintig tot dertig jaar voordat de dementiesymptomen optreden aanwezig kunnen zijn. Daarnaast bleek dat bij ongeveer tien procent van gezonde vijftigjarigen al eiwitophoping geconstateerd kan worden.

De ziekte van Alzheimer is een van de bekendste vormen van dementie. Deze ziekte ontstaat wanneer schadelijke eiwitten, amyloïde plaques, zich ophopen tussen de hersencellen en in de wanden van bloedvaten. Bij gezonde mensen worden deze eiwitten afgebroken en afgevoerd, maar wanneer dit niet gebeurt kan schade ontstaan. Om te kunnen werken aan preventieve behandelingen is het van belang om te begrijpen hoe deze ziekte zich ontwikkelt, en hoe vroeg de eerste eiwitophopingen optreden. Een groep Maastrichtse wetenschappers heeft daarom de gegevens van verschillende studies verzameld om deze in een zogeheten meta-analyse onder de loep te nemen.

Verzamelwoede

De eerste stap in een meta-analyse is zorgvuldig op zoek naar welke studies je allemaal mee wilt nemen in de nieuwe analyse. Omdat niet zomaar elk onderzoek naar Alzheimer voldoet, is een hoop werk vereist om een goede selectie te maken. De onderzoekers hebben door maar liefst 7500 onderzoeksartikelen gespit, om zo 91 geschikte studies te vinden. Vervolgens werden de onderzoeksinstituten achter deze studies gecontacteerd met de vraag of ze hun data wilden delen. Uiteindelijk bleek dat de data van 55 studies gebruikt kon worden, wat betekende dat de gegevens van ruim 8500 proefpersonen onder de loep kon worden genomen.

Al vroeg schade

Uit de analyse van al deze data kwamen verrassende conclusies naar boven. Zo bleek dat bij 8% tot 13% van alle vijftigjarige mensen die nog geen dementiesymptomen vertoonden al de ophoping van de schadelijke eiwitten te zien was. Bij de gezonde negentigjarigen bleek dat bij 37% tot 51% het geval te zijn. Volgens de onderzoekers blijkt dat de aanwijzingen voor een verhoogd risico op Alzheimer al maar liefst twintig tot dertig jaar voordat de eerste symptomen van dementie optreden aanwezig kunnen zijn. Verder bleek dat vooral bij gezonde hogeropgeleiden de amyloïde plaques zich ophopen. “Een mogelijke verklaring daarvoor is dat de hersenen van hoger opgeleide mensen een grotere reservecapaciteit hebben, en dus meer schade van de eiwitophopingen kunnen doorstaan voordat ze daadwerkelijk klachten krijgen”, aldus Willemijn Jansen, één van de knappe koppen achter deze studie.

Het is belangrijk om op te merken dat een vroege ophoping van deze eiwitten geen garantie geeft dat de ziekte van Alzheimer zich ook daadwerkelijk zal ontwikkelen op latere leeftijd. Uit de studie blijkt dat het voornamelijk gezien kan worden als een risicofactor. De bevindingen van deze studie zijn voor groot belang voor toekomstig onderzoek dat zich zal richten op het bedenken van preventieve maatregelen. Immers, hoe eerder kan worden vastgesteld dat iemand aanleg heeft om Alzheimer te ontwikkelen, hoe groter de kans dat schade aan de hersenen kan worden beperkt.

Deze studie werd onlangs gepubliceerd in The Journal of the American Medical Association.

Dit artikel werd ook gepubliceerd op brainmatters.nl.