Wanneer ik een flinke griep te pakken heb, lig ik een paar dagen voor pampus. Nu kom jij binnen, en vertelt me over een wonderlijk effect van kaneel. Als ik een klein lepeltje daarvan onder mijn tong leg, ben ik binnen een uur van alle klachten af. Lachend – en hoestend – vertel ik je dat ik dat niet geloof. ‘Waarom zou dit niet kunnen werken?’, vraag je me verbaasd. Even denk ik na. Wat weet ik nou eigenlijk van de effecten van kaneel op de menselijke fysiologie? Wellicht prikkelt het chemische stofje cinnamaldehyde bepaalde receptoren in het brein, wat vervolgens een nooit eerder vertoonde boost van het immuunsysteem teweegbrengt. Hoe kan ik nu met zekerheid zeggen dat dit onzin is?
Stappenplan
Op dit moment hebben jij en ik een dispuut. Ik kan blijven volhouden dat jij in tovenarij gelooft, jij kan mij verwijten dat ik kortzichtig ben. Hoe gaan we dit oplossen? Hier volgt een simpel stappenplan.
- We stellen vast wie de claim maakt. Deze persoon heeft de zogeheten burden of proof, oftewel de verantwoordelijkheid om bewijs aan te dragen. In dit geval ben jij degene die claimt dat ‘kaneel flinke griep binnen een uur geneest’, en ik ben niet overtuigd van deze stelling. Een oplettende lezer zal nu denken ‘ha, maar dan claim jij feitelijk dat kaneel flinke griep niet binnen een uur geneest!’, maar dat is niet zo – als iemand een muntje opgooit en claimt dat het op kop is geland geloof ik hem niet op z’n blauwe ogen. Maar dat wil niet zeggen dat ik claim dat het dus munt is.
- Degene met de bewijslast zal nu met een onderbouwing voor zijn claim moeten komen. De meest simpele manier: probeer het uit. Geef mensen met griep kaneel, en meet hoe lang het duurt voordat ze beter worden. En om uit te sluiten dat het eigenlijk de warme nazomer is die voor wonderen zorgt, geven we een vergelijkbare groep zieken een stofje waarvan ze dénken dat het kaneel is. Zij zouden dan minder snel moeten genezen.
- Bekijk de resultaten. Wordt de naar kaneel ruikende groep inderdaad binnen een uur beter? Dan is dat bewijs voor jouw claim. Blijkt echter dat de kaneelzuigers toch nog dagen bedlegerig blijven? Dan blijf ik bij m’n standpunt dat de claim niet overtuigend is.
Geworstel
Een simpel principe, lijkt me. Legio studies die bovenstaand stappenplan volgen, laten zien dat homeopathische middelen niet beter werken dan placebo’s. Toch wordt daar binnen sommige kringen flink mee geworsteld – veel Facebook-homeopaten zijn ervan overtuigd dat dit stappenplan niet toegepast kan worden op homeopathische druppels. Anderen claimen zelfs dat er een grote samenzwering is tussen de wetenschap en farmaceutische industrie om homeopathie in een kwaad daglicht te stellen. Homeopathisch artsen zouden bedreigd en monddood gemaakt worden, en positieve wetenschappelijke studies zouden onder het tapijt worden geveegd. Kijk, dat is natuurlijk niet onmogelijk, maar in het licht van al de gefaalde pogingen om aan te tonen dat homeopathie wel degelijk werkt klinkt het een beetje als ‘de hond heeft mijn huiswerk opgegeten’.
Als homeopathie echt werkt, wil ik dat dolgraag weten. Het bewijs wat uit bovenstaand stappenplan rolt, overtuigt me er echter van dat mijn scepsis gelegitimeerd is. Mijn vraag aan de Facebook-homeopaat is dan ook: welk stappenplan stelt uvoor om een eerlijk scepticus te overtuigen? Hoe gaan we te werk?