Anorexiapatiënt reageert anders op hongerprikkels

Anorexia nervosa is een eetstoornis waarbij patiënten een verstoord lichaamsbeeld hebben. Dit zorgt ervoor dat ze zichzelf stelselmatig ondervoeden, terwijl ze toch honger voelen. Als gezonde mensen honger voelen zal een lekkere hap eten als beloning worden ervaren, en zijn ze dus extra gemotiveerd om voedsel te nuttigen. Waar komt dit verschil vandaan?

Uit onderzoek blijkt dat als je hongerig bent, je gevoeliger bent voor beloningen. Tegelijkertijd neemt je vermogen om gedisciplineerde beslissingen te maken juist af. Dat klinkt vast niet onbekend voor diegenen die met een knorrende maag door de supermarkt struinen: je bent veel eerder geneigd om ongezond voedsel in je mandje te leggen. Patiënten die lijden aan anorexia nervosa (AN) blijken extreem goed in staat om ondanks een schreeuwend hongergevoel niets te eten. Hersenwetenschappers uit Californië, VS, vroegen zich af of dit komt door een verstoorde werking van hersengebieden die te maken hebben met beloning, en hersengebieden die zich bezighouden met zelfcontrole.

Om de proef op de som te nemen namen ze 23 herstelde AN-patiënten en 17 gezonde vrijwilligers om te kijken wat er in de hersenen gebeurt tijdens een beslissingstaak die te maken heeft met beloning. Er is speciaal gekozen voor vrouwen die weer op normaal gewicht waren en dus niet meer in de actieve AN-periode zaten, omdat ondervoeding een vertekend beeld van de resultaten kan geven. Immers, kunnen eventuele verschillen in hersenactiviteit anders geweten worden aan de ziekte, of komt het simpelweg door ondervoeding van de patiënt?

Uitstel van beloning

De deelnemers werden ieder twee keer uitgenodigd naar het lab te komen. Bij de eerste meting hadden de vrijwilligers minstens 16 uur niets gegeten en waren dus hongerig, terwijl de tweede meting voorafgegaan werd door een smakelijk ontbijtje. Vervolgens werden ze in een hersenscanner gelegd, waar ze deelnamen aan een financiële beslissingstaak. Op een scherm werden twee financiële situaties geschetst waar uit gekozen moest worden. Bijvoorbeeld, je mag kiezen tussen nu direct €15,- ontvangen, of €25,- als je twee weken er op kunt wachten. Deze taak zorgt er voor dat er continu een afweging gemaakt moet worden tussen óf een directe beloning, óf geduld hebben voor een grotere beloning.

Hersenen

Wanneer de gezonde groep hongerig was, lieten ze tijdens de taak veel meer activiteit zien in gebieden die met beloning te maken hebben dan wanneer ze net hadden gegeten. Onder deze gebieden waren de caudate nucleus, de anterieure cingulate cortex en het ventrale striatum. Daar stond tegenover dat de gebieden die deel uitmaken van een netwerk dat betrokken is bij het uitoefenen van zelfcontrole juist minder activiteit lieten zien tijdens de hongerige meting. Dit komt overeen met de eerdere gedragsstudies die lieten zien dat mensen gevoeliger worden voor beloning maar minder zelfcontrole hebben op het moment dat ze hongerig zijn. Maar wat bleek bij de AN-groep het geval te zijn? Voor zowel het belonings- als het zelfcontrolenetwerk bleek er geen verschil in hersenactiviteit te zijn tussen de hongerige en de niet-hongerige fMRI-meting.

Deze resultaten laten zien dat zowel gezonde mensen als AN-patiënten honger kunnen voelen na een tijd lang niets te hebben gegeten, maar dat het een andere uitwerking heeft in de hersenen. Mensen met anorexia ervaren geen gevoel voor beloning bij het zoeken naar voedsel, en houden een onverminderde controle over hun beslissingen. Omdat ze dus zowel geen motivatie voelen om te eten en een hoge mate van zelfdiscipline hebben, zijn deze patiënten dus in staat om zichzelf ernstig uit te hongeren. Dit onderzoek kan in de toekomst wellicht leiden tot een gerichtere aanpak van deze ernstige aandoening.

Dit onderzoek wordt begin april gepubliceerd in het tijdschrift Biological Psychiatry.

Dit artikel is ook verschenen op brainmatters.nl