Een groep mensen die door een hersenbloeding op een rolstoel was aangewezen kan weer lopen dankzij een injectie van stamcellen in het brein. Een enorme doorbraak van het stamcelonderzoek, wat hoop biedt voor mensen met neurale schade.

Het menselijk lichaam is een flexibel apparaat. Als je je stoot of snijdt en de wond niet al te groot is, repareert het lichaam zichzelf. Helaas geldt dat niet voor alle onderdelen: zenuwcellen zoals neuronen kunnen zichzelf na beschadiging vaak niet repareren. Dat heeft grote gevolgen voor mensen die na een hersenbloeding of tijdelijk zuurstoftekort hersenschade oplopen. Vaak heeft dergelijk letsel verlamming tot gevolg die nooit meer zal genezen.

Stamcelonderzoek

Deze deprimerende intro weerhoudt onderzoekers er niet van om te kijken naar mogelijke manieren om neurale schade te herstellen. Een groep Amerikaanse wetenschappers onder leiding van vermaard professor in de neurochirurgie Gary Steinberg richtte haar pijlen op stamcellen: een soort babycellen die kunnen uitgroeien tot volwassen cellen van verschillende soorten. Het babybrein zit vol met stamcellen, en tijdens de eerste periode na de geboorte groeien veel stamcellen uit tot volwaardige hersencellen.

In theorie zou je dus wat stamcellen uit een gezonde volwassen donor kunnen halen, en deze met wat genetisch knutselwerk kunnen programmeren zodat ze de groei van hersencellen gaan stimuleren. Dat is precies wat Steinberg en zijn collega’s probeerden.

Notch1

De stamcellen werden geoogst uit het beenmerg van twee gezonde donoren. Vervolgens werd er een specifiek gen ingeschakeld in de stamcellen, het zogeheten Notch1-gen. Dit is precies het gen dat bij pasgeboren kinderen neurale groei aanwakkert. Eerder onderzoek bij ratjes liet al zien dat na een maand alle ingebrachte stamcellen waren verdwenen uit het knaagdierbrein, maar niet voordat flinke doses groeistofjes waren uitgescheiden die verbindingen tussen hersencellen genereerden. Tijd om dat te proberen bij mensen met ernstige hersenschade, die niet tot nauwelijks meer konden bewegen.

Injectie

Door een klein boorgaatje in de schedel werden miljoenen van de geoogste en gemodificeerde stamcellen in de motorcortex gespoten van 18 patiënten die enkele maanden tot jaren daarvoor een ernstige beroerte hadden gehad. Door deze behandeling begon dit stuk van het brein dat verantwoordelijk is voor beweging zich weer een beetje te gedragen als een babybrein: nieuwe verbindingen werden gevormd tussen hersencellen, en het immuunsysteem kreeg lokaal een boost waardoor ontstekingen die normaal wel eens de kop op kunnen steken geen kans kregen.

Resultaten

De uitkomsten van de studie zijn verbluffend te noemen. Een 71-jarige vrouw die voor het onderzoek slechts haar linkerduim kon bewegen, kon na afloop weer lopen, en haar arm tot boven haar hoofd bewegen. Alle 18 patiënten lieten verbetering zien: hun scores op een 100-punten schaal die mobiliteit meet – waar 100 punten volledige mobiliteit betekent – verbeterden gemiddeld met 11.4 punten, wat als klinisch succesvolle verbetering kan worden gezien.

Op dit moment werkt het onderzoeksteam samen met een genetisch bedrijf om verdere klinische trials op te zetten met nog eens 156 patiënten. Het betreft hier nog een onderzoeksstadium en het zal dan nog even duren voordat dergelijke behandelingen beschikbaar zullen komen voor het bredere publiek. Maar de eerste uitkomsten zijn bijzonder hoopgevend, en laten zien dat zelfs neurale schade niet onoverkomelijk is.

Dit onderzoek wordt deze maand gepubliceerd in Stroke.

Dit artikel werd ook gepubliceerd op Brainmatters.nl.