God als basis voor onze moraal?

Stel: je krijgt de kans om op een grote rode knop te drukken. Als je dat doet krijg je een grote som geld, de perfecte partner en het nieuwste model elektrische tandenborstel cadeau (ja, die ene die wordt aanbevolen door tandartsen). Het enige nadeel is dat er ergens op de wereld een willekeurig persoon dood neervalt.

Ergens denkt je onderbewuste waarschijnlijk ‘ach, die persoon ken ik niet, wat kan mij dat schelen’. En tóch hè. Iets in je zorgt toch voor een bezwaard gevoel dat er voor zorgt dat je waarschijnlijk niet op de knop zult drukken. Voor ongelovigen zoals ik is dit een interessante filosofische kwestie. Intuïtief voelen we allemaal dat iemand pijn doen of dood maken slecht is, maar volgens welke standaard? Waarom is het slecht?

Gelukkig kunnen we voor een goed advies altijd terecht bij de pastoor. Volgens de theologische leer is er namelijk helemaal geen probleem rondom de fundamenten van moraliteit: God heeft ons verteld wat goed en wat slecht is. [pullquote]Mozes kreeg een deel van deze morele instructies in 3D geprint van onze Heilige Vader mee, om ons zo te leren wat wel en wat niet door de beugel kon.[/pullquote] Uiteindelijk heeft God ons zo voorzien van een solide basis waarop onze moraliteit berust. Case closed.

Euthyphro

Of toch niet? In het dorp waar ik geboren ben zegt met men altijd: als Plato zich met je zaken gaat bemoeien, heb je een probleem. Zo ook in dit geval. In een van zijn oude dialogen schetst de Griekse filosoof een berucht probleem dat nu bekend staat als het Euthyphro Dilemma. In het kort komt het op het volgende neer:

Is ‘goed’ gedefinieerd als datgene wat God zegt, of gebiedt God enkel zaken die goed zijn?

In het eerste geval is moraliteit volledig arbitrair: God kan morgen besluiten (of heeft dat in sommige culturen ogenschijnlijk al gedaan) dat homoseksuelen van gebouwen moeten worden gegooid, en dan zou het moreel volledig juist zijn dat te doen. In het tweede geval bestaat er blijkbaar al een objectieve standaard voor goed en kwaad, en is God een overbodige stap in onze zoektocht naar morele antwoorden.

Oplossing?

Religieuze denkers hebben door de eeuwen heen hun hoofden over dit probleem gebroken, maar moderne theologen claimen de oplossing te hebben gevonden. Dr. William Lane Craig veegt de vloer aan met ongelovigen die het Euthyphro dilemma aanvoeren, door te stellen dat het een valse tweedeling is. Er is een derde optie mogelijk, namelijk dat God zelf moreel perfect is en zijn geboden zijn noodzakelijk een reflectie van zijn karakter. God is dus het ‘goede’.

Maar als we zeggen dat God’s karakter goed is, bedoelen we dan goed volgens een externe standaard? Of definiëren we goed als datgene dat overeenkomt met God’s karakter? Kortom: deze ‘oplossing’ duwt het probleem slechts een stukje verder naar achteren.

De verantwoordelijkheid voor morele dilemma’s ligt bij jouzelf, niet bij een hogere macht. En dat zouden meer mensen zich moeten realiseren, want in de praktijk lijkt God het wel heel vaak toevallig eens te zijn met de vooroordelen van de gelovige.

 

Deze column werd ook gepubliceerd op Kaf.